Caano Ari iyo Daango - Taxanaha Safarkeyga Galmudug - Maarso 2020

Waxaan barqadii ka shiraacannay Dhuusa Marreeb. Waxaan ku joogna waddada laamiga ah ee haddii aadan ka harin ku geyneysa Muqdisho.

Waa intaan saaxiibbadeey ka laacin

Waddada waxay qeyb ka tahay mashruucii Shiinuhu ku dhisay laamiga isku xira Jawiil oo ka tirsan Hiiraan ilaa Burco oo ka tirsan Toghdeer. Berigii la dhisay iyo sannado fara badan oo ka dambeeyay waxay ahayd waddo laami ah, oo toosan, oo gaadiidku uu aad ugu xawaareeyo. Waddada dalka ugu dheer uguna wanaagsan ayay muddo badan ahayd.

Hadda waa waddo uu ka muuqdo burbur xooggan. Waxay u dan sheeganeysaa cid kasta oo baabuur ku marta. Marka aad in yar oo wanaagsan aad hesho oo uu gaarigu ku xawaareeyo, waxaad illoobeysaa cabashadeedii. Iyadu ma illoobeyso. Markiiba waa ku soo jeedineysaa. Si waliba ay kaa nixineyso. Int ay si caro ku jirto kuu gilgisho ayaad soo xusuusaneysaa wixii ay kaa dalabtay daqiiqado ka hor.  Waa in ay dayactir u baahan tahay.

Inta aad safarkaas ku jirto oo dhan, waddadu ma illobeyso dalabkeeda, adna kuuma oggola in aad illowdo. Kama daaleyso in ay daqiiqado yar ka dib hadba ku ruxdo, ku boodbootiso sida ilmo la koolkoolinayo, ku canaanato, qeyladeeda darteed aad is maqli weydaan intiinna is garab fadhiya. Jirkaaga oo dhan ayay gilgishaa, in aad qummaati u fadhidana way kuu diideysaa si ay kuu xusuusiso codsiga.

Qiyaastii qaddar saacad ah markii uu darawalku loollan iyo gorgortan kula jiray godadka tiro dhaafka ah iyo dhagxaanta ka sii badan, xareedda iyo haadaanta waddada dhex iyo hareera yaal ayaan gaarnay Guriceel.

Waa magaalo aad uga weyn Degmooyin badan oo dalka ah. Haddana aan ka tirsaneyn Degmooyinkii dalka ee la aqoonsanaa 1991. Waxay ku tuseysaa in saacadda Soomaaliya ee ku xargagtay 1991 aan weli shaaggeeda la rogin. Halkeedii ayay saacaddu taagan tahay marka ay noqoto Siyaasadda ku wajahan Gobollada iyo Degmooyinka.

Sababtu waxay tahay in Degmadaas ay dhiseen oo ay cammireen dad degaanno kale oo Gobolka ah iyo meelo kaleba ka soo hayaamay  bartamihii siddeetanaadkii iyo qaar aan yareyn oo iyada ku dhashay xilligaas ka dib.

Waa magaalo cammiran oo dad iyo ganacsi la ciirciireysa. Ganacasi gobollo isaga goosha oo xataa soohdinta ka tallaaba sida aan maqlay. Waddada weyn ee magaalada dhex marta dhismayaasha la teedsan waa wada Suuq, Tukaan, Bakhaar, Makhaayad, Xafiis sharikadeed iyo meelo kale oo ay howlo badan ka socdaan.

Waa magaalo cammiran, dad iyo dhisme intaba, ayna ka socoto shaqo badan oo muuqata kuna wajahan soo saarka nolol maalmeedka.

Marka aan ka qadeynay makhaayad weyn oo dhismo wanaagsan leh, waxaan markiiba uga gudubnay Matabaan oo ka tirsan Gobolka Hiiraan.

Matabaan

Matabaan - Garoorre waa dhul carro guduud ah oo qurxoon. Balli weyn oo markaa aan biyo badani fadhin ayaa magaalada ku yaalla.

Waa magaalo nabad ah. Ka muuqato in ay fac weyn tahay. Laakiin aan horumar badani ka muuqan. Si u yara dansan.

Waxaa la ii sheegay in magaaladu ay yara dayacan tahay. Degmooyinka Hirshabeelle, Matabaan oo degmada ugu fog caasimadda, Jowhar. Dhanka kalena, waa magaalo isu socodka, xiriirrada kale iyo u dhowaashaha Caasimadda Galmudug ay ka dhigto mid macaamil badan la leh lana xaalad ah Galmudug.

Waxay dadka qaar ay qabaan in ay dhexda ku luntay oo labada maamul Goboleed uu mid waliba kan kale ku halleynayo.

Matabaan

Meel aan Shaah u fariisannay oo aan dadka magaaalada sheeko u billownay ayaa markiiba waxaa naga war helay Booliiska. Taliyaha iyo ciidan la socda ayaa durbadiiba noo yimid. Is marxabbeyn iyo shaah aan wada cabnay, ka dib waxaan booqday Saldhigga Booliiska iyo xabsiga magaalada.

Sida la ii sheegay, rag u badan reer miyi is maagay ama dembiyo kale ku eedeysan ayaa ku jiray. 

La ima tusin anna ma weydiisan.

Su’aalo nooc soo jeedin oo kale ah oo ku wajahan xuquuqda iyo daryeelka Maxaabbiista ayaan kula sheekeystay.

Taliyaha markii aan weydiiyay isu socodka Beled Weyne iyo Matabaan, wuxuu ii sheegay in uu usbuucii hore ka soo laabtay safar Beled Weyne ah.

Markii aan magaalada ka sii baxayay nin ciidan ah ayaa waddada noo dhex istaagay dhallinyaro qaarkood uu ciidan yahayna meel aan waddada ka fogeyn ayay ka soo yaaceen.

Waan u istaagnay. Waxa keliya oo ay na weydiisteen in ay sawir nala galaan.

Casar gaabadkii ayaan dib ugu laabannay Guriceel. Saaxiibkeey Xasan Sabriye oo naga soo raacay Dhuusa Marreeb, ayaa igu casuumay guriga aabbihiis.

Daahir Maxamed Sabriye, waxay walaalo yihiin Wasiirka Arrimaha Gudaha ee Federaalka, Cabdi Maxamed Sabriye. 

Kuraas iyo gogolba waa la dhigay. Biyahaa ugu soo horreeyay. Sagbad Shaah ah iyo daango (qaloon ama salool) ayaa xigay. Gabar dhallinyar ayaa markiiba weel la boodday. Daqiiqado yar ka dib ayay soo laabatay iyada oo sidda caano ari oo kulul oo markaas ay soo listay oo xoortu ay ka korreyso. 

Waxaan soo xusuustay ari-carbeedkii hooyadeey ama aan dhahee ari-magaal. Oo ay ugu caansanaayeen laba is dhashay. Waa Fil-ma-suga’ iyo Fil-ka-roon. Baarridii hooyadeey Xabiiba ayaa shaaha noogu caddeyn jirtay caanahooda. Ilaahow u naxariiso hooyadeey iyo aabbahay iyo waaliddiinteen oo dhan.

Nariijada Iskaa wax u qabso

Markii aan baray Xasan Daa'uud Galool oo aan wada soconnay una sheegay in uu yahay reer Hargeysa ayuu Daahir  noo warramay.

Daahir Maxamed Sabriye wuxuu nooga sheekeeyay taariikho kala duwan oo ay ka mid tahay beri hore mar isaga iyo rag kale ay lo’ ka kaxeeyeen Guriceel ee ay u safarsadeen Hargeysa, iyo qiso ka qabsatay markii ay marayeen Gaashaamo.

Odayga oo sida la igu wargeliyay muddo badan iga dhegeystay idaacaduhu, ma qarin farxaddiisa. Waa Gallad Ilaaheey haddii Galabta uu Yusuf-Garaad fadhiyo jalbeebkeenna.

Inkasta oo aan sheekada odaga, fadhiga darinta, shaaha iyo caddeyska ariga ee markaa la ii soo lisay aan aad uga helayay, waxaa hadalkeennii ku talo gal la'aan soo koobay dhibco waaweyn oo teel teel ah oo hordhac u ahaa roob xoog leh.

Waxaan door bidnay in aan safarkeennii sii wadanno.

Roobka iyo waddada na sugeysa dartood, waa baaqannay Isbitaalka Istarliin oo qorshaha noogu jiray in aan soo aragno.

Waxaan si qurux badan ugu xawaareynay laami cusub oo la saaray waddada. Waa mashruuc iskaa wax u qabso ay laami ku dhisayaan dadweynaha degaanku. Waa mashruuc muujinaya in ay Dadweynaha magaaladu ay waddadooda dhisan karaan. Waase mashruuc qaali badan maaddaama uu yahay laami, magaalooyin isaga gooshaya.

Dadaalkaas billowga ah asii mirihiisu ay muuqdaan, Qurba joogta iyo waxaa loo baahan yahay in ay gacan ka geystaan Xukuumadda cusub ee Galmudug iyo Dowladda Federaalkuba.

Ka dib markii aan fiidkii qaddar yar ku hakannay Ceel Dheere, xilli habeen ah ayaan ku soo laabannay Dhuusa Marreeb. Ma jirin ciidan iyo cid kale oo hubeysan oo safarkaas nagu wehliyay.